Akıllı telefonlar hayatımıza girdiğinden beri hepimiz çeşitli sosyal medya uygulamalarını kullanıyoruz. Bu uygulamalar üzerinden fotoğraflarımızı, videolarımızı, vloglarımızı ve fikirlerimizi insanlara sunuyoruz. Tabi aynı şekilde milyonlarca insanın üretmiş olduğu içeriğe de ulaşma fırsatımız oluyor. Bu fırsat iyi bir sosyal medya okur yazarlığı ile desteklenmezse maalesef bize yarardan çok zarar getiren bir durum.
Bu yazıda sizlere sosyal medyadaki bu içerik denizinin içerisinde yeme bozukluğunu tetikleyebilecek faktörlerden bahsedeceğim. Ama öncesinde yeme bozukluklarına neden olabilecek faktörlere bir bakış atalım.
Yeme bozuklukları sosyal, psikolojik ve genetik faktörlerden ve bunların çeşitli kombinasyonlarından dolayı ortaya çıkabilir. Psikolojik faktörler arasında düşük benlik saygısı, başka bir psikiyatrik hastalığa sahip olmak gibi durumları sayabilirken sosyal faktörler arasında çocukluk çağı yaşantılarını sayabiliriz. Ayrıca zaman içerisinde ve kültürden kültüre değişen güzellik algısı da yeme bozukluğu oluşumu açısından etkili faktörler arasındadır. Sosyal medyadaki içeriklerin kalitesizliği, sahteliği ve aşırı tüketimi de yeme bozuklukları açısından risk oluşturan faktörler arasındadır.
Sosyal medyada yeme bozukluklarını tetikleyen en önemli faktör beden imajının bozulmasına neden olacak içeriklerdir. Beden imajı bireyin kendi fiziksel görünümüne yönelik duygularını içeren bir kendilik algısıdır. Sosyal medyada filtreli ve photoshoplu paylaşımlarla oluşturulan sahte bir güzellik algısı bulunmakta. Üstelik yine çeşitli paylaşımlarla bu sahte güzellik algısının övülmesi insanları bu paylaşımlardaki gibi görünmek zorunda hissettirmektedir. Bütün bunların sonucunda birey kendi fiziksel özelliklerini sorgular ve sosyal medyanın kalıplaşmış sahte güzellik algısı ile uyuşmayan yönlerini değiştirmek ister. Beden karşılaştırması ve beden utancı baskın hale gelir. Bu noktada ise yeme bozukluğunun oluşma süreci başlamış olur. Zayıf görünme arzusu ile kısıtlı yeme, yememe, takıntılı yeme gibi problemler görülmeye başlar. Kişi zayıf görünme arzusuyla besin alımını azalttığında anoreksiya olabilir veya bu arzuyla katı diyetler yaparak tıkınırcasına yeme veya bulimiya gibi yeme bozukluklarına doğru yol alabilir.
Sosyal medyada yeme bozukluklarını tetikleyen bir diğer faktör ise düzensiz yemeyi teşvik edici paylaşımlardır. Örneğin: Anoreksiya nervoza yanlısı web siteleri düzensiz yemeyi teşvik ederek anoreksiyanın bir güzellik algısı ya da moda haline gelmesini amaçlamaktadırlar. Ayrıca bu siteler bireyin nasıl anoreksiya olacağına dair ipuçları da paylaşmaktadırlar. Thinspiration olarak tanımlanan zayıf ve fit kalmak isteyen kişilerin, sadece zayıf insanların giydiği kıyafetleri ve yapabileceklerine inandıkları aktiviteleri paylaştıkları siteler kilo vermeyi ve yeme bozukluklarını desteklemektedir.(Gül ve Akyüz 2019).
Yine beslenme alışkanlıklarını değiştirmek için sağlıklı beslenmeyi teşvik eden paylaşımlar, takıntılı bireysel özelliklere sahip bireyler açısından ortoreksiya nervozaya (Sağlıklı beslenmeye ve sağlıklı yiyeceklere karşı duyulan aşırı zihinsel uğraşı) yol açabilmektedir.
Ayrıca sosyal medyada trend olan bazı durumlar da yine beden algısının bozulmasına haliyle de yeme bozukluklarının gelişmesi için uygun alanın oluşmasına neden olur. Bunlar arasında zayıflık belirtisi olan “uyluk boşluğu” trendi ve müshil kullanımının bir kilo verme trendi olarak yayılması örnek gösterilebilir.
Bütün bunların dışında sosyal medyanın aşırı kullanımı yeme bozukluklarının pek çok alt alanıyla direkt olarak ilişkili bulunduğu gibi yeme bozukluklarını tetikleyebilecek; düşük benlik saygısı, yalnızlık hissi, depresif duygu durum gibi faktörlerle de bağlantılıdır.
Bizler de sosyal medya okuryazarlığı yönümüzü geliştirerek sosyal medyadaki zararlı içeriklerden korunmayı öğrenebiliriz. Ayrıca benlik saygımızın ve beden imajımızın gelişmesi de bizi sosyal medyada yeme bozukluklarını tetikleyebilecek her faktörden korumak adına önemli bir güç olacaktır.
Psk. Ziya Talha Yaratan
Kaynaklar
Gül, A., Akyüz, A.Y. (2019). Sosyal medya kullanımı: Yeme bozukluğu nedeni olabilir mi? J Pro Health Res 2019; 1(1):28-32
Magnolia Creek.”Sosyal Medyanın Yeme Bozuklukları ve Beden İmajı Sorunlarındaki Rolü”. Erişim 29.10.2024. https://magnoliacreek-com.translate.goog/resources/blog/social-media-and-eating-disorders/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc
