Dijital çağda, filtreler ve fotoğraf düzenleme uygulamaları artık günlük yaşamın vazgeçilmez bir parçası. Sosyal medya platformlarında kendimizi en iyi versiyonumuzla sunma isteği, filtrelere ve rötuşlara başvurmamıza yol açıyor. Bu pratikler çoğu zaman eğlenceli görünse de, aslında zihinsel sağlığımızı, beden algımızı ve öz saygımızı derinden etkileyebiliyor. Her gün görsel mükemmelliğe ulaşmak adına değiştirilen fotoğraflarla karşılaşmak, doğal olanla dijital olan arasındaki çizgiyi bulanıklaştırıyor. Peki, bu süreç gerçeklik algımıza nasıl zarar veriyor?
Her geçen gün sosyal medya akışımızda karşımıza çıkan “ideal” bedenler, “kusursuz” yüzler aslında birer dijital yanılsamadan ibaret. Filtreler, küçük kusurları gizleyerek daha pürüzsüz bir cilt, belirgin yüz hatları ya da ince bir vücut sunuyor. Sürekli olarak bu ideallere maruz kalmak, gerçeğin böyle algılanmasına ve bizim olduğumuz şekliyle yeterli olmadığımızı yüzüme çarpıyor. Kleemans, Daalmans, Carbaat ve Anschütz’ün 2016 yılındaki çalışmasında genç kızlar üzerinde oynanmış fotoğrafların gerçeği yansıttığını söylemiş ve bu kızların fotoğrafların üzerinde oynandığını fark etmediği görülmüştür. Bu durum beden algısının bozulmasına, özgüven kaybına ve yeme bozuklukları gibi ruh sağlığını etkileyen ciddi sorunlara neden olabiliyor.
Filtreli fotoğraflar, özellikle sosyal medyada kusursuz beden imajlarının yaygınlaşmasını hızlandırıyor. Perloff 2014 yılındaki araştırmasında “ideal” olarak belirlenenene uzun süre maruz kalmanın güzelliğe yönelik gerçekçi olmayan beklentiler yarattığını ve insanın kendi bedenine hoşnutsuzlukla yaklaştığını ortaya koyuyor.
Filtreler ve fotoğraf düzenleme uygulamaları, gerçeği dijital standartlarla şekillendiriyor ve gerçek olanı görme kapasitemizi zayıflatıyor. Özellikle gençler, kendilerini gördükleri bu idealize edilmiş imgelerle karşılaştırırken doğal bir yüz ya da bedenin toplumda yeterince kabul görmediği hissine kapılabiliyor. Her birimiz kendi bedenimizi, elimizdeki ekranda karşımıza çıkan “mükemmel” görüntülerle kıyasladığımızda, kendimize karşı eleştirel bir bakış açısı geliştiriyoruz. Bu eleştiriler zamanla içsel bir baskıya dönüşüp, sürekli olarak “ideal” standartlara uyma çabası içine girmemize neden oluyor.
Bu baskının en büyük tetikleyicilerinden biri, sosyal medyanın kullanıcıları filtreli içeriklerle adeta sürekli bombardımana tutması. Algoritmalar, ilgi çekici olduğu düşünülen içerikleri ön plana çıkarırken, kullanıcıların “gerçek” ile bağını koparma eğiliminde oluyor. Filtrelerle yaratılan bu dijital dünyada, kusurların kabul görmediği bir düzende sen ben veya biz gibi insanların kendilerini yetersiz hissetmesi, bu görüntülere ulaşmak için sağlıksız yollara başvurmasına yol açıyor. Maqsood ve Sangra(2021) sosyal medyanın yükselişinden beri insanların topluma kabul edilmek için dış görünüşlerini değiştirdiğini söylüyor. Bu süreç yeme bozukluklarına, beden algısı bozulmalarına ve özgüven kayıplarına yol açabilen bir döngüye bizi fırlatıyor.
Filtrelerin sağladığı geçici mükemmelliğe rağmen, aslında gerçek benliğimizi kabullenmek çok daha uzun vadeli bir mutluluk getiriyor. Filtrelerin ardında gizlenen gerçekliği anlamak, bizlerin kendilerine karşı sağlıklı bir tutum geliştirmelerine yardımcı olabilir. Sosyal medyada her ne kadar kusursuzluk algısı var olmaya devam etse de bundan etkilenmemek bu olanlara karşı bir farkındalık kazanmak ve kendi psikolojik sağlamlığınızı arttırmaktan geçiyor.
Bu farkındalığı kazanmak için, filtrelerin eğlence amacı taşıdığını, ancak gerçeği yansıtmadığını hatırlamak önemlidir. Gerçek benliğimizle barışmak, dijital dünyadan gelen baskıyı hafifletmek ve doğal halimizi kabullenmek, beden ve ruh sağlığımızı korumak adına atabileceğimiz önemli bir adım olabilir. Her bireyin kendine özgü güzelliği olduğunu ve hiçbir dijital müdahalenin bunun yerine geçemeyeceğini unutmamak gerekiyor. Dijital dünyanın etkisinden kurtulup, kendi bedenimize ve ruhumuza değer vermek, gerçek bir özgüvenin temelini oluşturuyor.
Psk. Dan. Ekin Roza Aydın
Kaynaklar
Kleemans, M., Daalmans, S., Carbaat, I., ve Anschütz, D. (2018). Picture perfect: The direct effect of manipulated Instagram photos on body image in adolescent girls. Media Psychology, 21(1), 93-110. https://doi.org/10.1080/15213269.2016.1257392
Maqsood, A., ve Sangra, S. snapchat filters on self-image: A study of Netflix’s ‘The Social Dilemma’. Global Media Journal, 3(3).
Perloff, R. M. (2014). Social media effects on young women’s body image concerns: Theoretical perspectives and an agenda for research. Sex Roles, 71, 363-377. https://doi.org/10.1007/s11199-014-0384-6
